Oale Grieze Hellendoorn

Oude bouwmaterialen zijn schaars; dan is het als een zoektocht naar een schat in de akker.

Het schip van de Hervormde Kerk bestaat voor het grootste gedeelte uit zogenaamd ijzeroer. Tijdens de restauratie van het exterieur in 2004 in het kader van de BRRM, is besloten om inferieur inboetwerk in deze geveldelen opnieuw met oersteen in te boeten.
Echter waar haalt men tegenwoordig oersteen vandaan.
IJzeroer is een ophoping van ijzerdeeltjes in de grond.
Op plaatsen waar grondwater aan de oppervlakte komt waar kwel is, kan het ijzer dat in dit water is opgelost neerslaan,oxideren. Op deze plekken vormen zich kleine klontjes ijzer. Als de kwelstroom maar lang genoeg aanhoudt, kunnen er decimeters dikke plakkaten ijzeroer gevormd worden. IJzeroer kan ook ontstaan doordat beekjes regelmatig overstromen. Het ijzer in het water komt in contact met de lucht en oer wordt afgezet.

In Salland is veel oer geweest. Regenwater wordt opgevangen door de Sallandse Heuvelrug. Het zakt naar beneden en stroomt onder de grond richting de IJssel, de Regge en de Vecht. In de lage delen komt een deel van dit regenwater als kwelwater omhoog.

Spectaculair was de archeologische vondst van enkele jaren geleden in Heeten. Enkele honderden ijzerovens van voor onze jaartelling zijn toen ontdekt. Vanaf de 18e eeuw is het Sallandse ijzeroer gebruikt voor de ijzergieterij in Deventer. Maar hoeveel? Er zijn cijfers bekend van het vervoer van ijzeroer over de Overijsselse kanalen. Tussen 1870 en 1930 zijn er via deze kanalen tienduizenden tonnen ijzeroer afgevoerd.

Voor de boer is ijzeroer vervelend. Het ijzeroer vormt een storende laag. Het water wordt tegengehouden en plantenwortels dringen er niet doorheen. Vandaar dat het meeste ijzeroer verdwenen is. Afgegraven, en tot nog in de vorige eeuw verkocht als ijzererts of gebruikt als fundering van wegen en weilanddammen.

Onze zoektocht ging via archeologische diensten naar Heemse, Heeten, Hulsen en Ommen, om uiteindelijk ‘om de hoek’ in Marle te eindigen.
Daar bleken meerdere brokken van klein tot groot, om een bloemperk te liggen.
Deze brokken konden ze missen als …… Ook in een dam even verderop lag nog een groot stuk oersteen.
De eigenaar vertelde nog dat in zijn land de oersteen direct onder de zoden ligt. De naam zodenijzersteen zoals ijzeroer of moerasijzererts ook wel wordt genoemd, is hier dus heel toepasselijk.